Contacto: caldaloba@caldaloba.es
Caldaloba: historia
A
continuación,
móstrase
a
historia
do
castelo
de
Vilaxoán,
do
pazo
de
Caldaloba,
da
parroquia
de
San
Martiño
de
Pino,
dende
as
orixes,
transcricións
antigas,
referencias,
ferramentas e contido interactivo.
Símbolo da resistencia da nobreza galega
Actualizado: xaneiro 2022
Carta de Fernando Pérez
de Andrade
Transcrición da Carta que ten
por título: “Don Femando
Pérez de Andrade dóalle a
dona Sancha, a súa sobriña, o
couto de Felmil”.
Nesta carta de doazón, Don
Fernando fai alusión íntegra ó
castelo de Vilaxoán como
propiedade súa para situar o
coto de Felmil nas súas
inmediacións (“…meu castelo
de Vila Iohan…”).
Carta de aforamento ó
notario Xoán López
Esta carta recolle o
aforamento que fai o bispo de
Lugo ó notario Xoán López, á
súa muller e a unha voz os
casais de Taboelle e Vilar nas
freguesías de San Miguel de
Orbazai e Santa Maria
Madalena de Adai, por renda
anual dunha carga de centeo,
cincuenta maravedís e trece
ducias de anguías.
Nesta carta alúdese ós
caneiros de Porto de
Ombreiro e ó de María
Conteira, danados e
derrubados co obxectivo de
sacar e levar as pedras para
Vilaxoán (para os tributos)
durante o asedio a Fernán
Ares de Saavedra.
Carta da chancelería de
Valladolid
Carta executoria da
chancelería de Valladolid, que
recolle todos os incidentes do
preito entre o Cabido de
Mondoñedo e o cabaleiro
Pedro de Bolaño pola que,
trala apelación formulada por
este, decidiu a favor do
referido Cabido, confirmando
a sentencia dada por García
de la Parra (Cf Doc. 201B)
sobre a Sucesión de Burela.
Nesta carta recóllense varios
incidentes do preito entre o
Cabido de Mondoñedo e o
cabaleiro Pedro de Bolaño,
pero sobresae a parte onde se
reflite a resistencia de Fernán
Ares de Saavedra na fortaleza
de Vilaxoán.
A décima: “… Yglesia de
San Martinno de Pyno…”
Esta carta relata a contenda
da “décima”, un Subsidio
Apostólico en relación a unha
contribución especial
outorgada pola Santa Sede e
pagado polo clero á Coroa
para a loita en Granada, neste
caso, no Reino de Galicia
encargouse un xuíz-comisario
e subcolector apostólico da
recadación, contribuíndo
todas as parroquias do bispado
de Mondoñedo, coas súas
igrexas, capelas e mosteiros.
Neste libro de contas, sinálase
o Arcediagado de Montenegro
e as súas igrexas, figurando a
igrexa de San Martiño de Pino;
“...la yglesia de San Martinno
de Pyno tres mill et quinientos
marebedís.”.
“Que Diego López de Haro
no derribe la fortaleza de
Villajuan”
Mandamento a Diego López de
Haro, xustiza maior do Reino
de Galicia, a petición de D.
Fernando de Acuña, do
Consello Real, para que non se
derrube á fortaleza
de Vilaxoán, pertencente ó
morgado do vizconde D.
Alonso Pérez de Vivero.
Nesta carta do ano 1484, o
escribán redacta unha
decisión dos Reis Católicos
sobre o cercado da fortaleza
de Vilaxoán (no documento,
Villaiohan), polo cal deixa o
seguinte mandamento:
“ […] Lo qual, por nos visto,
fue mandado dar ésta,
nuestra carta, para vos en la
dicha razón por la qual vos
mandamos que, tomada la
dicha fortaleza de Villaiohán,
la non derroquedes ni fagades
ni consintades derrocar fasta
tanto que nos vos enbiemos
mandar lo que sobre ello se
deva fazer; e non fagades
ende al.”
“Que se den al Vizconde
Don Alonso Pérez de Vivero
las rentas de la fortaleza de
Villajuán”
Nesta carta asinada polos Reis
Católicos, redáctase unha boa
parte da historia do castelo de
Vilaxoán (Caldaloba), co único
obxectivo de reclamar a
devolución das rendas e os
bens da fortaleza ó Vizconde
Don Alonso Pérez de Vivero.
Nesta carta, amósanse os
feitos de como a fortaleza de
Vilaxoán foi entregada polo
Vizconde ó gobernador de
Galicia D. Fernando de Acuña
para o seu apousentamento, e
que máis tarde, cando este
estaba en Castela, tomou e
furtou D. Ferrand Arias de
Saavedra, feito polo cal,
cercou e tomou finalmente o
gobernador López de Haro.
Caldaloba: transcricións
Tratamento
das
transcricións
feitas
de
textos
antigos
en
relación
ó
castelo
de
Vilaxoán
(Caldaloba)
e
á
parroquia
de
San
Martiño
de
Pino
(Cospeito),
coa
finalidade
de
interpretar,
coñecer,
datar
e
asignar
o
lugar
de
orixe
do
documento
contextualizándoo na historia.
“Comisión ós alcaldes
maiores de Galicia”
Comisión ós alcaldes
maiores de Galicia, a
petición de Juan Arias de
Párraga, cóengo de Lugo,
sobre que Alvar González
de Ribadeneyra o
desposuíu dos beneficios
que se indican neste
documento, situados no
obispado de Lugo, en terra
que foi de Ferrand Arias,
“el de Villajuán”.
Este documento datouse
en novembro de 1494,
unha década despois do
asedio ó Castelo de
Vilaxoán (1484). Álvaro
González de Ribadeneira
foi a quen se lle
adxudicaron os bens de D.
Fernan Ares segundo os
pregóns lidos polo escribán
da Cámara e notario
público da Corte D. Alonso
Álvaro de Toledo (11 de
xuño de 1485, praza das
Cortiñas, Lugo).
“Mercé a Dª Constanza
de Saavedra, filla de D.
Fernán Ares”
Mercé a Dª Constanza de
Saavedra, filla de D.
Fernán Arias de Saavedra,
sobre a parte dos bens do
seu pai que foran
confiscados para a
Cámara, e dos que as súas
Maxestades aínda non
dispuxeran en beneficio
de ninguén.
Transcrición da carta do
10 de abril do ano 1499.
Catastro do Marqués de
Ensenada
Este catastro constitúe a
máis antiga e exhaustiva
enquisa dispoñible sobre os
pobos da Coroa de Castela a
mediados do século XVIII.
Entre os anos 1750 e 1754
todas as poboacións da Coroa
foron sometidas a un
interrogatorio de 40
preguntas.
Velaquí as de San Martiño de
Pino (Cospeito):
Álvaro Cunqueiro
O libro “El pasajero en
Galicia” recolle unha serie
de artigos que escribiu
Cunqueiro para o diario
“Faro de Vigo”, unha crónica
turística e sentimental do
seu país natal, onde creou o
artigo de “Cal da Loba “.
Tamén no libro “Cunqueiro
en la radio, cada día tiene su
historia y otras series”, que
recolle as intervencións
radiofónicas que fixo o
escritor, fai alusións a Cal da
Loba o redactar a
decapitación do mariscal
Pardo de Cela.
Os camiños e
monumentos antigos
Segundo a obra de José Villa-
Amil y Castro moitas das
fortalezas medievais
existentes emprázanse sobre
asentamentos castrexos,
sinalando a tal efecto o
castelo de Caldaloba.
Ánxel Fole sobre Cal da Loba
Dende a HEMEROTECA,
aparece unha referencia á
orixe do nome de Cal da Loba
feita polo escritor Ánxel Fole
no ano 1968 (no xornal El
Progreso).
Etimoloxía: Cal da Loba
Orixe do nome Cal da Loba;
un estudo sobre a súa orixe
en base á toponimia das vías
romanas e adaptado á
realidade galega.
O PLANO MAIS ANTIGO
SOBRE O CASTELO DE
CALDALOBA -1876-
No libro “Museo Español de
Antigüedades: bajo la
dirección del doctor Don
Juan de Dios de la Rada y
Delgado” Tomo VII, ano 1876
e baixo o artigo “Os Castros
en Galicia” de D. José
Villamil y Castro, aparece o
debuxo natural a escala da
Torre de Caldaloba en
planta e sección, amosando
as dimensións dos fosos,
explanadas e profundidade.
VILLALBA Y SU JURISDICCIÓN
La
Cal
d´a
Loba
(Villajoán),
así
foi
como
o
escritor
e
historiador
Vicente
Otero
Cao
asinou
un
dos
capítulos
da
súa
obra
“Villalba
y
su
Jurisdicción” no ano 1958.
No
exemplar
que
custodia
a
RAG
(Real
Academia
Galega)
e
que
se
analiza
nesta
páxina,
destaca
a
foto
do
castelo
presumiblemente
do
ano
1958,
a
alusión
os
fosos
e
contrafosos,
a
ponte
levadiza
e
incluso
os
dous
pisos
subterráneos
para
refuxio.
Tamén
fala
do
asedio
e
da
casa
señorial
(Pazo de Caldaloba).
A VIAXE DOS REIS
CATÓLICOS A GALICIA.
No libro “Historia de la
ciudad de La Coruña: la edad
antigua y la media” escrita
polo historiador e político
galego D. Emilio González
López e publicado no ano
1992, no capítulo 104
titulado “EL VIAJE DE LOS
REYES CATÓLICOS A GALICIA
Y SU VISITA A LA CORUÑA. LA
FERIA DE VERANO DE LA
CORUÑA, ESPECIE DE PUERTO
FRANCO” redacta a pasaxe
do asedio no castelo de
Vilaxoán, aportando novos
datos de interese.
De Anónimo - GEO Epoche. Als Spanien die Welt beherrschte, vol. 31, 2008, p. 45,
Dominio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25293729
CARTA DA RAÍÑA JUANA A
CONSTANZA DE SAAVEDRA
Na obra do historiador e
mercante galego César
Vaamonde Lores (1914-1915)
titulada “Gómez Pérez das
Mariñas y sus descendientes”
publicado nos Boletíns da
Real Academia Galega,
relata os feitos de D. Diego
de Andrade, entre os cales,
destaca a axuda que prestou
para sacar a D. Fernán Ares
de Saavedra de Villa Juan.
Por outro lado, amosa unha
carta da Raíña Juana dirixida
a Constanza de Saavedra, a
filla de D. Fernan Ares de
Saavedra e de Dª Constanza
de Castro, un escrito que
mostra certos detalles do
asedio e dos bens que lle
confiscaran ó seu pai.
A HISTORIA DE
CALDALOBA, POR D.
MANUEL AMOR MEILÁN
O periodista, poeta,
novelista, antropólogo,
dramaturgo, historiador e
fundador da Real Academia
Galega en 1905, D. Manuel
Amor Meilán, membro
tamén da Academia de
Belas Artes de San
Fernando, da A.B.A de
Barcelona e de Toledo e da
Sociedade Arqueolóxica de
Pontevedra, escribiu sobre
o castelo de Caldaloba
(Vilaxoán) no ano 1928, no
tomo IV (Provincia de Lugo)
do libro “Geografía General
de el Reino de Galicia”.
Neste artigo recolle unha
fotografía asinada por
“Clisé de R. y Losada”, o
asedio no castelo,
referencias o historiador
López Ferreiro e as divisións
posteriores en cotos e
xurisdiccións.
Cronoloxía interactiva
do Pazo
Unha ferramenta interactiva
para navegar por un contido
dinámico sobre o Pazo de
Caldaloba.
Dende o seculo XV ata a
actualidade, percorrendo as
xeracións dende os Lobera,
Saavedra ata os Montenegro.
Destacadas historias,
facendas e vínculos de
grandes casas e xeracións.
Historia do castelo
Neste enlace descríbese a
liña histórica do castelo de
Vilaxoán dende as primeiras
referencias que apuntan o
século XIV ata a actualidade.
Amósase tamén a carta dos
Reis Católicos para proceder
a venta dos bens de Dº
Fernán Ares de Saavedra,
unha liña histórica
esquemática dende o século
XIV e unha anotación
variante e descriptiva do
historiador Vasco de Aponte
sobre o castelo de Vilaxoán.
Cronoloxía interactiva
Móstrase unha ferramenta
interactiva coa historia do
castelo de Vilaxoán
(Caldaloba) dende as primeiras
referencias do século XIV ata a
actualidade.
O transcurso dende as familias
Enríquez, Andrade, os Castro
ata os Condes de Fuensaldaña,
e resaltando hitos de
relevancia como o asedio que
durou cerca dun ano polo
Gobernador de Galicia, ata a
venda das pedras dos
refugallos para facer unha
cárcere no Pazo de Caldaloba.
Os irmandiños
No tocante o castelo de
Vilaxoán (Caldaloba), non foi
un obxetivo dos irmandiños.
Este suposto provén da
investigación analizada do
preito de Tabera-Fonseca que
tivo lugar no século XVI.
Nesta sección trátase de
coñecer en qué consistiu dito
preito, o seu interrogatorio,
composición das testemuñas
(moitas delas, irmandiños) e
finalmente, as alusión o
castelo de Vilaxoán.
Cuestión de orientación
Na antigüidade, os templos
dispoñianse cunha
orientación predefinida co fin
de aproveitar a saída do sol.
Moitas igrexas, catedrais e
monumentos medievais
seguen este patrón pero
cunha certa desviación, que
según os expertos, débese a
amplitude angular entre os
solsticios.
Neste artigo, móstrase a
orientación do castelo de
Vilaxoán, a súa desviación e
simulación angular cos
solsticios.
Recreación 3D
Modelado tridemensional e
recreación do castelo de
Vilaxoán (Caldaloba).
En agosto do ano 1775 según
D. Gabriel Montenegro, señor
do pazo de Caldaloba,
comprou as pedras dos
refugallos, dos fosos,
contrafosos e barbacá ó
Conde de Fuensaldaña.
Según a obra de Manuel
Vázuez Seijas (“Fortalezas de
Lugo y Provincia”)
accederíase o castelo
mediante unha ponte
levadiza.
O castelo de Vilaxoán
entre 1490-98
Que pasou tralo asedio ó
castelo de Vilaxoán? As contas
da Irmandade entre 1490-
1498 proporcionan numerosos
datos e nomes sobre a
historia galega daqueles
tempos: salarios, tenzas,
acostamentos,...
No apartado das tenzas, faise
alusión á fortaleza de “Villa
Juán” (Cospeito, Lugo), no
que xunto con outras
fortalezas e igrexas os Reis
fixeron mercé ó señor deste
pago.
Reconstrución virtual 3D
do interior
Unha mostra de como puido
ser no pasado ó castelo de
Vilaxoán (Caldaloba). Segundo
fontes históricas, o castelo
distribuíase en 4 pisos e un
soto que serviría de almacén,
mentres que o resto das
plantas albergaban diferentes
estancias.
A HISTORIA EN DIAPOSITIVAS
A historia do castelo de
Vilaxoán (alcumado tamén
Caldaloba ou Cal da Loba) en
diapositivas.
Historia do castelo
Neste enlace descríbese a
liña histórica do castelo de
Vilaxoán dende as primeiras
referencias que apuntan o
século XIV ata a actualidade.
Amósase tamén a carta dos
Reis Católicos para proceder
a venta dos bens de Dº
Fernán Ares de Saavedra,
unha liña histórica
esquemática dende o século
XIV e unha anotación
variante e descriptiva do
historiador Vasco de Aponte
sobre o castelo de Vilaxoán.
Cronoloxía interactiva
Móstrase unha ferramenta
interactiva coa historia do
castelo de Vilaxoán
(Caldaloba) dende as primeiras
referencias do século XIV ata a
actualidade.
O transcurso dende as familias
Enríquez, Andrade, os Castro
ata os Condes de Fuensaldaña,
e resaltando hitos de
relevancia como o asedio que
durou cerca dun ano polo
Gobernador de Galicia, ata a
venda das pedras dos
refugallos para facer unha
cárcere no Pazo de Caldaloba.
Os irmandiños
No tocante o castelo de
Vilaxoán (Caldaloba), non foi
un obxetivo dos irmandiños.
Este suposto provén da
investigación analizada do
preito de Tabera-Fonseca que
tivo lugar no século XVI.
Nesta sección trátase de
coñecer en qué consistiu dito
preito, o seu interrogatorio,
composición das testemuñas
(moitas delas, irmandiños) e
finalmente, as alusión o
castelo de Vilaxoán.
Cuestión de orientación
Na antigüidade, os templos
dispoñianse cunha
orientación predefinida co fin
de aproveitar a saída do sol.
Moitas igrexas, catedrais e
monumentos medievais
seguen este patrón pero
cunha certa desviación, que
según os expertos, débese a
amplitude angular entre os
solsticios.
Neste artigo, móstrase a
orientación do castelo de
Vilaxoán, a súa desviación e
simulación angular cos
solsticios.
Recreación 3D
Modelado tridemensional e
recreación do castelo de
Vilaxoán (Caldaloba).
En agosto do ano 1775 según
D. Gabriel Montenegro, señor
do pazo de Caldaloba,
comprou as pedras dos
refugallos, dos fosos,
contrafosos e barbacá ó
Conde de Fuensaldaña.
Según a obra de Manuel
Vázuez Seijas (“Fortalezas de
Lugo y Provincia”)
accederíase o castelo
mediante unha ponte
levadiza.
O castelo de Vilaxoán
entre 1490-98
Que pasou tralo asedio ó
castelo de Vilaxoán? As contas
da Irmandade entre 1490-
1498 proporcionan numerosos
datos e nomes sobre a
historia galega daqueles
tempos: salarios, tenzas,
acostamentos,...
No apartado das tenzas, faise
alusión á fortaleza de “Villa
Juán” (Cospeito, Lugo), no
que xunto con outras
fortalezas e igrexas os Reis
fixeron mercé ó señor deste
pago.
Reconstrución virtual 3D
do interior
Unha mostra de como puido
ser no pasado ó castelo de
Vilaxoán (Caldaloba). Segundo
fontes históricas, o castelo
distribuíase en 4 pisos e un
soto que serviría de almacén,
mentres que o resto das
plantas albergaban diferentes
estancias.
A HISTORIA EN DIAPOSITIVAS
A historia do castelo de
Vilaxoán (alcumado tamén
Caldaloba ou Cal da Loba) en
diapositivas.
