Contacto:
caldaloba@caldaloba.es
Blog
O nome “VILAXOÁN” na historia
Sobre
o
ano
1128
(século
XII)
nas
escrituras
inéditas
"Adefonsus
Rex
VII
Eclessiasticas"
(Diocese
Mindoniense)
cítase
a
primeira
referencia
histórica
sobre
a
parroquia
de
Pino
e
o
coto
de
Vilaxoán:
“Sanctus
Martinus
de
Pino
cum
Villa
Johanne”.
No
mesmo
escrito,
e
facendo
referencia
ó
reparto
de
parroquias
entre
o
bispo
de
Mondoñedo
e
o
conde
Rodrigo
Vélaz,
tamén
se
cita
a
Ponte
de
Porto:
“In
terra
vero
Montenigro
per
aquam
de
Guada
ad
impronum.
Per
Portum
de
Buzacanes.
Per
Pontem
de
Porto.
Per
aquam
de
Vincenti
infesto...).
No
ano
1377
(século
XIV),
Dº.
Fernán
Pérez
Andrade
(O
Boo)
nunha
carta
dirixida
á
súa
sobriña,
cita
de
forma
íntegra
o
castelo
de
Vilaxoán
(Caldaloba)
da
seguinte
forma:
“...por
que
sodes
mina
sobrina,
filla
de
mina
yrmaa...
Et
o
couto
he
su
signo
de
Santiago
do
dito
lugar
et
he
acerca
do
meu
Castelo
de
Vila
Iohan.”
Xa
no
século
XVI,
no
preito
de
Tabera-
Fonseca,
varias
testemuñas
declararon
que
se
salvaran
tres
fortalezas
de
ser
derrocadas
polos
irmandiños:
“...Pambre
e
Castroverde
e
Vilajoan”;
“...Castroverde,
Vila Joan e Pambre...”.
Villa Johanne Vila Iohan Vilajoan / Vila Joan
Vilaxoán
Castelo de Vilaxoán~Caldaloba non foi
obxectivo dos Irmandiños
Tras
a
vitoria
irmandiña,
o
obxectivo
principal
destes
fixouse
na
demolición
das
fortalezas
(baixo
ese
nome
enténdese
calquera
construción
defensiva:
castelo,
torre,
cidadela…).
Segundo
o
licenciado
Molina
o
número
de
fortalezas
demolidas
en
Galicia
ascendía
a
cento
trinta;
Vasco
de
Aponte
afirmaba
que
se
“derrocaron
cuantas
fortalezas
había
en
Galicia
menos
Pambre”;
pero
varias
testemuñas
do
preito
Tavera-Fonseca,
engadiron
á
lista
de
fortalezas
non
derrocadas,
a
parte
da
de
Pambre,
as
fortalezas
de
Castroverde
e
Vilaxoán.
Cid
Rumbao
cre
que
tampouco
se
derribaron
as
de
Allariz,
Castro
Caldelas
nin
a
de
Sarria.
Jorge
Rouco
Collazo
na
súa
obra
“Las
funciones
de
una
fortaleza
bajomedieval:
el
caso
de
Pambre”
analiza
como
a
fonte
máis
próxima
á
rebelión
son
as
“Bienandanzas
e
Fortunas”
de
Lope
García
de
Salazar,
que
dá
unha
lista
das
fortalezas
derrocadas
polos
irmandiños,
que
xunto
co
preito
de
Tavera-Fonseca,
considera
excluídas
do
derribo
polos
irmandiños
as
fortalezas de Pambre, Castroverde, Vilaxoán e Andrade.
Cabe
destacar
tamén
a
cita
que
dá
Edward
Cooper
na
súa
obra
“Castillos
Señoriales
en
la
Corona
de
Castilla”
(1991,
editado
pola
Consejería
de
Educación
y
Cultura,
Castilla
y
León),
afirmando
tamén
o
feito
de
que
foi
unha
fortaleza
non
derrocada
polos
irmandiños,
e
que
sufriu
posteriormente
o
asedio
por
parte
do
gobernador
de
Galicia
Fernando
de
Acuña
ante
a
resistencia
de
Fernán
Arias Saavedra (ano 1484).
As lendas do castelo de Vilaxoán (Caldaloba)
Son
catro
as
lendas
populares
as
que
percorren
dende
tempos
ancestrais
o
Castelo
de
Caldaloba.
A
lenda
máis
popular
é
a
da
doncela
de
Caldaloba,
que
se
converteu
nunha
loba
branca
tras
rexeitar
casamento
cun
nobre
por
mor
de
namorarse
dun
plebeo
que
era
o
ferreiro
e
gaiteiro
do
pobo.
Outra
das
lendas
máis
coñecidas
polo
entorno,
é
o
do
túnel
que
comunica
o
Castelo
coa
fonte
do
Reás,
sistema
de
refuxio
e
de
emboscadas
cos
inimigos.
Unha
terceira
lenda
moi
común
na
xente
dos
arredores,
é
a
da
serpe
voadora
que
atemorizaba
o
pobo
e
que
vagaba
polo
castelo,
á
que
finalmente
deu
morte
D.
Gabriel
Montenegro,
un
cabaleiro
do
pazo
de
Caldaloba
o
que
no
seu
escudo
de
armas
plasmou
unha
M
coroado
cunha
serpe.
Por
último,
afíncase
unha
lenda
do
cabaleiro
dourado,
unha
peza
de
ouro
que
figuraba
nun
“cabaleiro
montado
no
seu
cabalo”
e
que
segundo
a
lenda,
estaría
soterrada nalgunha paraxe dos arredores do castelo.
O castelo de Vilaxoán~Caldaloba no século XV
O
12
de
Marzo
do
ano
1403,
o
Duque
de
Arjona
D.
Fadrique
Enríquez
de
Castro
comprou
a
Juan
Freire
de
Andrade
as
fortalezas
de
“Vilaxoán
e
San
Marugo”
cos
cotos
de
Cilapere,
San
Xurxo
de
Goá,
S.
Pº
de
Narla,
Pedrafita,
Stª
Mº
de
Vilamaior
e
Ullán.
Trala
estrepitosa
caída
do
Duque
a
quen
se
lle
fixo
culpable
de
toda
clase
de
delitos,
a
Coroa
decretou
de
inmediato
a
incautación
dos
seus
bens.
Ante
isto,
Fadrique
decidiu
repartilos
segundo
a
súa
propia
vontade,
polo
que
deixou
a
García
de
Castro
os
lugares
de
Navia
e
Burón,
os
foros
do
obispado
de
Mondoñedo,
así
como
as
fortalezas
de
Villaxoán,
Samarugo
e
Montenegro,
xunto
co
resto
de
todas
as
terras
que
Don
Fadrique
comprou
a
Juan
Freire
de Andrade.
Mención a “VILA IOHAN” (Vilaxoán ~
Caldaloba)
A
primeira
mención
ao
Castelo
de
Vilaxoán
(Caldaloba)
aparece
a
mediados
do
século
XIV,
onde
Dº
Enrique
Enríquez
aparece
como
dono,
sucedendo
a
súa
filla
Dª
Leonor
Enríquez
que
casou
con
D.
Fernando
de
Castro,
o
que
lle
foron
confiscados
todos
os
seus
bens
e
entregados
aos
Andrade.
O
14
de
decembro
de
1377,
Don
Fernán
Pérez
de
Andrade
(O
Boo)
fixo
unha
carta
de
doazón
a
súa
sobriña
do
coto
de
Felmil,
situando
dito
coto
nas
proximidades
do
seu
“Castelo
de
Vila
Iohan”:
“...por
que
sodes
mina
sobrina,
filla
de
mina
yrmaa...”
coto
de
Felmil
“...Et
o
couto
he
su
signo
de
Santiago
do
dito
lugar
et
he
acerca do meu Castelo de Vila Iohan.”
Carta dos Reis Católicos sobre o
castelo de Vilaxoán
Carta
dos
Reis
Católicos
(D.
Fernando
e
Dª
Isabel)
do
16
de
Agosto
do
ano
1484,
escrita
polo
Secretario
Álvarez
de
Toledo
e
dirixida
a
D.
Diego
López
de
Haro
(Gobernador
de
Galicia)
para
que
se
procedera
a
venta
dos
bens
de
D.
Fernán
Ares,
coa
finalidade
de
sufragar
os
gastos
orixinados
polo
asedio
ao
Castelo
de
Vilaxoán
(Eduardo
Lence-Santar
y
Guitián,
ob.
cit.
pag.81).
Segundo
a
obra
de
Vázquez
Seijas,
D.
Manuel,
1958
“Fortalezas
de
Lugo
y
Provincia”,
esta
carta
foi
lida
na
praza
das
“Cortiñas”
en
Lugo
(11
de
xuño
do
ano
1485)
polo
pregoeiro
da
cidade,
Alfonso
Domínguez.
Entre
os
bens
postos
en
venta,
non
figuraban
nin
a
Torre
de
Vilaxoán
nin
o
coto
de
Mato,
pero
si
as
freguesías
de
San
Juan
de
Lagostelle,
San
Mamed
de
Nodar,
o
Coto
de
Cela,
Arcillá,
Carral,
Bóveda,
Santalla,
etc
Blog das investigacións:
A cuestión da orientación do castelo de Vilaxoán
Na
antigüidade,
os
templos
dispoñianse
cunha
orientación
cara
o
leste
predefinida
co
fin
de
aproveitar
a
saída
do
sol.
Máis
tarde,
tralo
Concilio
de
Nicea
estableceuse
que
fosen
as
cabeceiras
dos
templos
os
que
se
orientasen
deste xeito cara ó leste.
Moitas
igrexas,
catedrais
e
monumentos
medievais
seguen
este
patrón
pero
cunha
certa
desviación,
que
según
os
expertos, débese a amplitude angular entre os solsticios.
Neste
artigo,
móstrase
a
orientación
do
castelo
de
Vilaxoán,
a
súa
desviación
e
simulación
angular
cos
solsticios.
Recreación 3D do castelo de Vilaxoán
(Caldaloba)
Modelado
tridemensional
e
recreación
do
castelo
de
Vilaxoán (Caldaloba).
En
agosto
do
ano
1775
según
D.
Gabriel
Montenegro,
señor
do
pazo
de
Caldaloba
,comprou
as
pedras
dos
refugallos,
dos fosos, contrafosos e barbacá ó Conde de Fuensaldaña.
Según
a
obra
de
Manuel
Vázuez
Seijas
(“Fortalezas
de
Lugo
y
Provincia”)
accederíase
o
castelo
mediante
unha
ponte levadiza.
Álvaro Cunqueiro, verbas sobre Cal da Loba
No
libro
“El
pasajero
en
Galicia”
o
escritor
Álvaro
Cunqueiro
escibiu
unha
serie
de
artigos
para
o
diario
“Faro
de
Vigo”,
no
que
vila
a
vila,
cidade
a
cidade,
fixo
unha
crónica
turística
e
sentimental
do
seu
país
natal.
Con
data
23
de
xuño
de
1953,
creou
o
artigo
“Cal
da
Loba
“.
No
libro
“Cunqueiro
en
la
radio,
cada
día
tiene
su
historia
y
otras
series”,
a
fundación
Pedro
Barrie
de
la
Maza
editou
un
conxunto
inédito
das
intervencións
radiofónicas
que
fixo
o
escritor.
Na
sesión
radiofónica
recollida
do
14
de
decembro
de
1979,
redacta
a
historia
da
decapitación
do
Mariscal
Pardo
de
Cela
(17
de
decembro
de
1483)
e
de
cando
a
súa
filla
doña
Constanza
traía
de
Valladolid
o
indulto para seu pai concedido polos Reis Católicos.
Camiños e monumentos antigos
Segundo
a
obra
de
José
Villa-Amil
y
Castro
conclúe
que
moitos
dos
recintos
castrexos
foron
aproveitados
posteriormente
ou
transformados
en
verdadeiras
fortalezas
na
Idade
Media,
expoñendo
como
exemplos
deste
último
caso
as
fortalezas
de
Caldaloba,
Vilalba,
Castro
de
Rei,
Castroverde,...,
e
que
noutros
casos,
unha
maioría, foron abandonados dende tempos lonxanos.
Por
outro
lado
tamén
amosa
a
disposición
do
Realengo
e
Abadengo
que
levou
a
cabo
Alfonso
VII
debido
a
disputa
entre
o
bispo
de
Mondoñedo
e
o
Conde
Rodrigo
Vélaz
(século XII).
Reconstrucción e recreación virtual 3D de Caldaloba
Unha
mostra
de
como
puido
ser
no
pasado
ó
castelo
de
Vilaxoán (Caldaloba).
Segundo
fontes
históricas,
o
castelo
distribuíase
en
4
pisos
e
un
soto
que
serviría
de
almacén,
mentres
que
o
resto
das
plantas albergaban diferentes estancias.
Aquí
amósase
unha
recreación
hipotética
de
como
puido
ser
en
tempos
medievais,
e
faise
unha
reconstrucción
3D
baseada
en paralelismos.