Caldaloba
Contacto:
caldaloba@caldaloba.es
Blog das investigacións:
O nome “VILAXOÁN” na historia
Sobre o ano 1128 (século XII) nas escrituras inéditas "Adefonsus Rex VII Eclessiasticas" (Diocese Mindoniense) cítase a primeira referencia histórica sobre a parroquia de Pino e o coto de Vilaxoán: “Sanctus Martinus de Pino cum Villa Johanne”. No mesmo escrito, e facendo referencia ó reparto de parroquias entre o bispo de Mondoñedo e o conde Rodrigo Vélaz, tamén se cita a Ponte de Porto: “In terra vero Montenigro per aquam de Guada ad impronum. Per Portum de Buzacanes. Per Pontem de Porto. Per aquam de Vincenti infesto...). No ano 1377 (século XIV), Dº. Fernán Pérez Andrade (O Boo) nunha carta dirixida á súa sobriña, cita de forma íntegra o castelo de Vilaxoán (Caldaloba) da seguinte forma: “...por que sodes mina sobrina, filla de mina yrmaa... Et o couto he su signo de Santiago do dito lugar et he acerca do meu Castelo de Vila Iohan.” Xa no século XVI, no preito de Tabera-Fonseca, varias testemuñas declararon que se salvaran tres fortalezas de ser derrocadas polos irmandiños: “...Pambre e Castroverde e Vilajoan”; “...Castroverde, Vila Joan e Pambre...”. Villa Johanne Vila Iohan Vilajoan / Vila Joan VilaxoánCastelo de Vilaxoán~Caldaloba non foi obxectivo dos Irmandiños
Tras a vitoria irmandiña, o obxectivo principal destes fixouse na demolición das fortalezas (baixo ese nome enténdese calquera construción defensiva: castelo, torre, cidadela…). Segundo o licenciado Molina o número de fortalezas demolidas en Galicia ascendía a cento trinta; Vasco de Aponte afirmaba que se “derrocaron cuantas fortalezas había en Galicia menos Pambre”; pero varias testemuñas do preito Tavera-Fonseca, engadiron á lista de fortalezas non derrocadas, a parte da de Pambre, as fortalezas de Castroverde e Vilaxoán. Cid Rumbao cre que tampouco se derribaron as de Allariz, Castro Caldelas nin a de Sarria. Jorge Rouco Collazo na súa obra “Las funciones de una fortaleza bajomedieval: el caso de Pambre” analiza como a fonte máis próxima á rebelión son as “Bienandanzas e Fortunas” de Lope García de Salazar, que dá unha lista das fortalezas derrocadas polos irmandiños, que xunto co preito de Tavera-Fonseca, considera excluídas do derribo polos irmandiños as fortalezas de Pambre, Castroverde, Vilaxoán e Andrade. Cabe destacar tamén a cita que dá Edward Cooper na súa obra “Castillos Señoriales en la Corona de Castilla” (1991, editado pola Consejería de Educación y Cultura, Castilla y León), afirmando tamén o feito de que foi unha fortaleza non derrocada polos irmandiños, e que sufriu posteriormente o asedio por parte do gobernador de Galicia Fernando de Acuña ante a resistencia de Fernán Arias Saavedra (ano 1484).As lendas do castelo de Vilaxoán (Caldaloba)
Son catro as lendas populares as que percorren dende tempos ancestrais o Castelo de Caldaloba. A lenda máis popular é a da doncela de Caldaloba, que se converteu nunha loba branca tras rexeitar casamento cun nobre por mor de namorarse dun plebeo que era o ferreiro e gaiteiro do pobo. Outra das lendas máis coñecidas polo entorno, é o do túnel que comunica o Castelo coa fonte do Reás, sistema de refuxio e de emboscadas cos inimigos. Unha terceira lenda moi común na xente dos arredores, é a da serpe voadora que atemorizaba o pobo e que vagaba polo castelo, á que finalmente deu morte D. Gabriel Montenegro, un cabaleiro do pazo de Caldaloba o que no seu escudo de armas plasmou unha M coroado cunha serpe. Por último, afíncase unha lenda do cabaleiro dourado, unha peza de ouro que figuraba nun “cabaleiro montado no seu cabalo” e que segundo a lenda, estaría soterrada nalgunha paraxe dos arredores do castelo.O castelo de Vilaxoán~Caldaloba no século XV
O 12 de Marzo do ano 1403, o Duque de Arjona D. Fadrique Enríquez de Castro comprou a Juan Freire de Andrade as fortalezas de “Vilaxoán e San Marugo” cos cotos de Cilapere, San Xurxo de Goá, S. Pº de Narla, Pedrafita, Stª Mº de Vilamaior e Ullán. Trala estrepitosa caída do Duque a quen se lle fixo culpable de toda clase de delitos, a Coroa decretou de inmediato a incautación dos seus bens. Ante isto, Fadrique decidiu repartilos segundo a súa propia vontade, polo que deixou a García de Castro os lugares de Navia e Burón, os foros do obispado de Mondoñedo, así como as fortalezas de Villaxoán, Samarugo e Montenegro, xunto co resto de todas as terras que Don Fadrique comprou a Juan Freire de Andrade.Mención a “VILA IOHAN” (Vilaxoán ~ Caldaloba)
A primeira mención ao Castelo de Vilaxoán (Caldaloba) aparece a mediados do século XIV, onde Dº Enrique Enríquez aparece como dono, sucedendo a súa filla Dª Leonor Enríquez que casou con D. Fernando de Castro, o que lle foron confiscados todos os seus bens e entregados aos Andrade. O 14 de decembro de 1377, Don Fernán Pérez de Andrade (O Boo) fixo unha carta de doazón a súa sobriña do coto de Felmil, situando dito coto nas proximidades do seu “Castelo de Vila Iohan”: “...por que sodes mina sobrina, filla de mina yrmaa...” coto de Felmil “...Et o couto he su signo de Santiago do dito lugar et he acerca do meu Castelo de Vila Iohan.”Carta dos Reis Católicos sobre o castelo de Vilaxoán
Carta dos Reis Católicos (D. Fernando e Dª Isabel) do 16 de Agosto do ano 1484, escrita polo Secretario Álvarez de Toledo e dirixida a D. Diego López de Haro (Gobernador de Galicia) para que se procedera a venta dos bens de D. Fernán Ares, coa finalidade de sufragar os gastos orixinados polo asedio ao Castelo de Vilaxoán (Eduardo Lence-Santar y Guitián, ob. cit. pag.81). Segundo a obra de Vázquez Seijas, D. Manuel, 1958 “Fortalezas de Lugo y Provincia”, esta carta foi lida na praza das “Cortiñas” en Lugo (11 de xuño do ano 1485) polo pregoeiro da cidade, Alfonso Domínguez. Entre os bens postos en venta, non figuraban nin a Torre de Vilaxoán nin o coto de Mato, pero si as freguesías de San Juan de Lagostelle, San Mamed de Nodar, o Coto de Cela, Arcillá, Carral, Bóveda, Santalla, etc
Actualizado: setembro 2023
A cuestión da orientación do castelo de Vilaxoán
Na antigüidade, os templos dispoñianse cunha orientación cara o leste predefinida co fin de aproveitar a saída do sol. Máis tarde, tralo Concilio de Nicea estableceuse que fosen as cabeceiras dos templos os que se orientasen deste xeito cara ó leste. Moitas igrexas, catedrais e monumentos medievais seguen este patrón pero cunha certa desviación, que según os expertos, débese a amplitude angular entre os solsticios. Neste artigo, móstrase a orientación do castelo de Vilaxoán, a súa desviación e simulación angular cos solsticios.
Recreación 3D do castelo de Vilaxoán (Caldaloba)
Modelado tridemensional e recreación do castelo de Vilaxoán (Caldaloba). En agosto do ano 1775 según D. Gabriel Montenegro, señor do pazo de Caldaloba ,comprou as pedras dos refugallos, dos fosos, contrafosos e barbacá ó Conde de Fuensaldaña. Según a obra de Manuel Vázuez Seijas (“Fortalezas de Lugo y Provincia”) accederíase o castelo mediante unha ponte levadiza.
Álvaro Cunqueiro, verbas sobre Cal da Loba
N
o
libro
“El
pasajero
en
Galicia”
o
escritor
Álvaro
Cunqueiro
escibiu
unha
serie
de
artigos
para
o
diario
“Faro
de
Vigo”,
no
que
vila
a
vila,
cidade
a
cidade,
fixo
unha
crónica
turística
e
sentimental
do
seu
país
natal.
Con
data
23
de
xuño
de
1953,
creou o artigo “Cal da Loba “.
No
libro
“Cunqueiro
en
la
radio,
cada
día
tiene
su
historia
y
otras
series”,
a
fundación
Pedro
Barrie
de
la
Maza
editou
un
conxunto
inédito
das
intervencións
radiofónicas
que
fixo
o
escritor.
Na
sesión
radiofónica
recollida
do
14
de
decembro
de
1979,
redacta
a
historia
da
decapitación
do
Mariscal
Pardo
de
Cela
(17
de
decembro
de
1483)
e
de
cando
a
súa
filla
doña
Constanza
traía
de
Valladolid
o
indulto para seu pai concedido polos Reis Católicos.
Camiños e monumentos antigos
Segundo
a
obra
de
José
Villa-Amil
y
Castro
conclúe
que
moitos
dos
recintos
castrexos
foron
aproveitados
posteriormente
ou
transformados
en
verdadeiras
fortalezas
na
Idade
Media,
expoñendo
como
exemplos
deste
último
caso
as
fortalezas
de
Caldaloba,
Vilalba,
Castro
de
Rei,
Castroverde,...,
e
que
noutros
casos, unha maioría, foron abandonados dende tempos lonxanos.
Por
outro
lado
tamén
amosa
a
disposición
do
Realengo
e
Abadengo
que
levou
a
cabo
Alfonso
VII
debido
a
disputa
entre
o
bispo
de
Mondoñedo
e
o
Conde
Rodrigo
Vélaz (século XII).
Reconstrucción e recreación virtual 3D de Caldaloba
Unha mostra de como puido ser no pasado ó castelo de Vilaxoán (Caldaloba). Segundo fontes históricas, o castelo distribuíase en 4 pisos e un soto que serviría de almacén, mentres que o resto das plantas albergaban diferentes estancias. Aquí amósase unha recreación hipotética de como puido ser en tempos medievais, e faise unha reconstrucción 3D baseada en paralelismos.
BUSCAR:
Caldaloba
Contacto:
caldaloba@caldaloba.es
O nome “VILAXOÁN” na historia
Sobre o ano 1128 (século XII) nas escrituras inéditas "Adefonsus Rex VII Eclessiasticas" (Diocese Mindoniense) cítase a primeira referencia histórica sobre a parroquia de Pino e o coto de Vilaxoán: “Sanctus Martinus de Pino cum Villa Johanne”. No mesmo escrito, e facendo referencia ó reparto de parroquias entre o bispo de Mondoñedo e o conde Rodrigo Vélaz, tamén se cita a Ponte de Porto: “In terra vero Montenigro per aquam de Guada ad impronum. Per Portum de Buzacanes. Per Pontem de Porto. Per aquam de Vincenti infesto...). No ano 1377 (século XIV), Dº. Fernán Pérez Andrade (O Boo) nunha carta dirixida á súa sobriña, cita de forma íntegra o castelo de Vilaxoán (Caldaloba) da seguinte forma: “...por que sodes mina sobrina, filla de mina yrmaa... Et o couto he su signo de Santiago do dito lugar et he acerca do meu Castelo de Vila Iohan.” Xa no século XVI, no preito de Tabera- Fonseca, varias testemuñas declararon que se salvaran tres fortalezas de ser derrocadas polos irmandiños: “...Pambre e Castroverde e Vilajoan”; “...Castroverde, Vila Joan e Pambre...”. Villa Johanne Vila Iohan Vilajoan / Vila Joan VilaxoánCastelo de Vilaxoán~Caldaloba non foi
obxectivo dos Irmandiños
Tras a vitoria irmandiña, o obxectivo principal destes fixouse na demolición das fortalezas (baixo ese nome enténdese calquera construción defensiva: castelo, torre, cidadela…). Segundo o licenciado Molina o número de fortalezas demolidas en Galicia ascendía a cento trinta; Vasco de Aponte afirmaba que se “derrocaron cuantas fortalezas había en Galicia menos Pambre”; pero varias testemuñas do preito Tavera-Fonseca, engadiron á lista de fortalezas non derrocadas, a parte da de Pambre, as fortalezas de Castroverde e Vilaxoán. Cid Rumbao cre que tampouco se derribaron as de Allariz, Castro Caldelas nin a de Sarria. Jorge Rouco Collazo na súa obra “Las funciones de una fortaleza bajomedieval: el caso de Pambre” analiza como a fonte máis próxima á rebelión son as “Bienandanzas e Fortunas” de Lope García de Salazar, que dá unha lista das fortalezas derrocadas polos irmandiños, que xunto co preito de Tavera-Fonseca, considera excluídas do derribo polos irmandiños as fortalezas de Pambre, Castroverde, Vilaxoán e Andrade. Cabe destacar tamén a cita que dá Edward Cooper na súa obra “Castillos Señoriales en la Corona de Castilla” (1991, editado pola Consejería de Educación y Cultura, Castilla y León), afirmando tamén o feito de que foi unha fortaleza non derrocada polos irmandiños, e que sufriu posteriormente o asedio por parte do gobernador de Galicia Fernando de Acuña ante a resistencia de Fernán Arias Saavedra (ano 1484).As lendas do castelo de Vilaxoán (Caldaloba)
Son catro as lendas populares as que percorren dende tempos ancestrais o Castelo de Caldaloba. A lenda máis popular é a da doncela de Caldaloba, que se converteu nunha loba branca tras rexeitar casamento cun nobre por mor de namorarse dun plebeo que era o ferreiro e gaiteiro do pobo. Outra das lendas máis coñecidas polo entorno, é o do túnel que comunica o Castelo coa fonte do Reás, sistema de refuxio e de emboscadas cos inimigos. Unha terceira lenda moi común na xente dos arredores, é a da serpe voadora que atemorizaba o pobo e que vagaba polo castelo, á que finalmente deu morte D. Gabriel Montenegro, un cabaleiro do pazo de Caldaloba o que no seu escudo de armas plasmou unha M coroado cunha serpe. Por último, afíncase unha lenda do cabaleiro dourado, unha peza de ouro que figuraba nun “cabaleiro montado no seu cabalo” e que segundo a lenda, estaría soterrada nalgunha paraxe dos arredores do castelo.O castelo de Vilaxoán~Caldaloba no século XV
O 12 de Marzo do ano 1403, o Duque de Arjona D. Fadrique Enríquez de Castro comprou a Juan Freire de Andrade as fortalezas de “Vilaxoán e San Marugo” cos cotos de Cilapere, San Xurxo de Goá, S. Pº de Narla, Pedrafita, Stª Mº de Vilamaior e Ullán. Trala estrepitosa caída do Duque a quen se lle fixo culpable de toda clase de delitos, a Coroa decretou de inmediato a incautación dos seus bens. Ante isto, Fadrique decidiu repartilos segundo a súa propia vontade, polo que deixou a García de Castro os lugares de Navia e Burón, os foros do obispado de Mondoñedo, así como as fortalezas de Villaxoán, Samarugo e Montenegro, xunto co resto de todas as terras que Don Fadrique comprou a Juan Freire de Andrade.Mención a “VILA IOHAN” (Vilaxoán ~
Caldaloba)
A primeira mención ao Castelo de Vilaxoán (Caldaloba) aparece a mediados do século XIV, onde Dº Enrique Enríquez aparece como dono, sucedendo a súa filla Dª Leonor Enríquez que casou con D. Fernando de Castro, o que lle foron confiscados todos os seus bens e entregados aos Andrade. O 14 de decembro de 1377, Don Fernán Pérez de Andrade (O Boo) fixo unha carta de doazón a súa sobriña do coto de Felmil, situando dito coto nas proximidades do seu “Castelo de Vila Iohan”: “...por que sodes mina sobrina, filla de mina yrmaa...” coto de Felmil “...Et o couto he su signo de Santiago do dito lugar et he acerca do meu Castelo de Vila Iohan.”Carta dos Reis Católicos sobre o
castelo de Vilaxoán
Carta dos Reis Católicos (D. Fernando e Dª Isabel) do 16 de Agosto do ano 1484, escrita polo Secretario Álvarez de Toledo e dirixida a D. Diego López de Haro (Gobernador de Galicia) para que se procedera a venta dos bens de D. Fernán Ares, coa finalidade de sufragar os gastos orixinados polo asedio ao Castelo de Vilaxoán (Eduardo Lence-Santar y Guitián, ob. cit. pag.81). Segundo a obra de Vázquez Seijas, D. Manuel, 1958 “Fortalezas de Lugo y Provincia”, esta carta foi lida na praza das “Cortiñas” en Lugo (11 de xuño do ano 1485) polo pregoeiro da cidade, Alfonso Domínguez. Entre os bens postos en venta, non figuraban nin a Torre de Vilaxoán nin o coto de Mato, pero si as freguesías de San Juan de Lagostelle, San Mamed de Nodar, o Coto de Cela, Arcillá, Carral, Bóveda, Santalla, etc
Blog das investigacións:
Actualizado: setembro 2023
A cuestión da orientación do castelo de Vilaxoán
Na
antigüidade,
os
templos
dispoñianse
cunha
orientación
cara
o
leste
predefinida
co
fin
de
aproveitar
a
saída
do
sol.
Máis
tarde,
tralo
Concilio
de
Nicea
estableceuse
que
fosen
as
cabeceiras
dos
templos
os
que
se
orientasen
deste xeito cara ó leste.
Moitas
igrexas,
catedrais
e
monumentos
medievais
seguen
este
patrón
pero
cunha
certa
desviación,
que
según
os
expertos, débese a amplitude angular entre os solsticios.
Neste
artigo,
móstrase
a
orientación
do
castelo
de
Vilaxoán,
a
súa
desviación
e
simulación
angular
cos
solsticios.
Recreación 3D do castelo de Vilaxoán
(Caldaloba)
Modelado tridemensional e recreación do castelo de Vilaxoán (Caldaloba). En agosto do ano 1775 según D. Gabriel Montenegro, señor do pazo de Caldaloba ,comprou as pedras dos refugallos, dos fosos, contrafosos e barbacá ó Conde de Fuensaldaña. Según a obra de Manuel Vázuez Seijas (“Fortalezas de Lugo y Provincia”) accederíase o castelo mediante unha ponte levadiza.
Álvaro Cunqueiro, verbas sobre Cal da Loba
No
libro
“El
pasajero
en
Galicia”
o
escritor
Álvaro
Cunqueiro
escibiu
unha
serie
de
artigos
para
o
diario
“Faro
de
Vigo”,
no
que
vila
a
vila,
cidade
a
cidade,
fixo
unha
crónica
turística
e
sentimental
do
seu
país
natal.
Con
data
23
de
xuño
de
1953,
creou
o
artigo
“Cal
da
Loba
“.
No
libro
“Cunqueiro
en
la
radio,
cada
día
tiene
su
historia
y
otras
series”,
a
fundación
Pedro
Barrie
de
la
Maza
editou
un
conxunto
inédito
das
intervencións
radiofónicas
que
fixo
o
escritor.
Na
sesión
radiofónica
recollida
do
14
de
decembro
de
1979,
redacta
a
historia
da
decapitación
do
Mariscal
Pardo
de
Cela
(17
de
decembro
de
1483)
e
de
cando
a
súa
filla
doña
Constanza
traía
de
Valladolid
o
indulto para seu pai concedido polos Reis Católicos.
Camiños e monumentos antigos
Segundo
a
obra
de
José
Villa-Amil
y
Castro
conclúe
que
moitos
dos
recintos
castrexos
foron
aproveitados
posteriormente
ou
transformados
en
verdadeiras
fortalezas
na
Idade
Media,
expoñendo
como
exemplos
deste
último
caso
as
fortalezas
de
Caldaloba,
Vilalba,
Castro
de
Rei,
Castroverde,...,
e
que
noutros
casos,
unha
maioría, foron abandonados dende tempos lonxanos.
Por
outro
lado
tamén
amosa
a
disposición
do
Realengo
e
Abadengo
que
levou
a
cabo
Alfonso
VII
debido
a
disputa
entre
o
bispo
de
Mondoñedo
e
o
Conde
Rodrigo
Vélaz
(século XII).
Reconstrucción e recreación virtual 3D de Caldaloba
Unha
mostra
de
como
puido
ser
no
pasado
ó
castelo
de
Vilaxoán (Caldaloba).
Segundo
fontes
históricas,
o
castelo
distribuíase
en
4
pisos
e
un
soto
que
serviría
de
almacén,
mentres
que
o
resto
das
plantas albergaban diferentes estancias.
Aquí
amósase
unha
recreación
hipotética
de
como
puido
ser
en
tempos
medievais,
e
faise
unha
reconstrucción
3D
baseada
en paralelismos.
BUSCAR:
