Caldaloba
Contacto:
caldaloba@caldaloba.es
O castelo de Caldaloba (Vilaxoán) entre 1490 e 1498
Que pasou no castelo despois do asedio?
Actualizado: setembro 2023
![A obra de M. Ángel Ladero Quesada “La Hermandad en Galicia. 1490-1498” [1], analiza as contas da Irmandade que implantaron en Galicia os propios Reis Católicos a partir dos anos oitenta. Trala revolución dos Irmandiños no ano 1467 no que se protagonizou unha insurrección antiseñorial, os propios Reis Católicos decidiron implantar a súa propia nos anos oitenta, coa finalidade de pacificar a terra e acabar cos abusos ou rebeldías nobiliarias, anque o propio obxectivo foi instalar unha administración eficaz de xustiza e fiscabilidade rexias, e restaurar o normal funcionamento da orde social estamental e señorial. Foi o arcebispo Fonseca, secundado polo Conde de Lemos e por Diego de Andrade os que aceptaron a entrada da dita Irmandade, pese á oposición de moitos outros nobres galegos, que incluso ofreceron unha cuantiosa cantidade de diñeiro (500.000 marabedís, ano 1477), a entrega de varios castelos e coa promesa de atender eles mesmos a orde pública senón se instauraba a Irmandade dos Reis Católicos, proposta que non aceptaron. A restauración do poder real fíxose efectivo en outubro do ano 1480 co nomeamento e envío de D. Fernando de Acuña como gobernador e xustiza maior, acompañado do licenciado Garci López Chinchilla, letrado do Consello Real, alcalde maior, cunha compañía armada de douscentos a trescentos de a cabalo. No ano 1482 implantouse a correspondente “contribución” da que moitos municipios propuxeron a súa rebaixa tendo en conta a pobreza do reino, e pediron tamén que os administradores de tal tarefa fosen galegos (diputados, recadadores, tesoureiros, etc...). Os Reis Católicos non o deberon aceptar, e en outubro de 1484 dispuxeron dunhas novas formas no proceso de cobro, declarando a forma na que se debía de empadroar de novo a veciñanza galega para que a contribución se recadase polos padróns de veciños e non por arrendamentos. En marzo do 1486 os Reis Católicos enviaron o seu vasalo e “continuo” Juan de Arévalo co encargo de revisar os padróns feitos para o cobro correcto da contribución da Irmandade, e completalo con quen ata entón non se empadroara. Os Reis Católicos, Fernando e Isabel fixeron a súa primeira viaxe a Galicia no outono do ano 1486, estando como gobernador desde facía tres anos D. Diego López de Haro. Trala viaxe rexia a Galicia e a implantación do que sería a Audiencia de Galicia por catro doutores do Consello Real, estabilizouse definitivamente a administración territorial do poder monárquico no reino.](index_htm_files/42690.png)
Así
pois,
a
partir
do
5
de
agosto
de
1490
pódense
analizar
as
contas
da
Irmandade
ata
a
súa
extinción
en
agosto
do
ano
1498.
Estas
contas
proporcionan
numerosos
datos
e
nomes
sobre
a
historia
galega
daqueles
tempos.
Os
gastos
principais
que
eran
os
mesmos
cada
ano
eran
os
pertencentes
a
salarios,
tenzas,
acostamentos,
libranzas,
malfeitores,
salarios
e
descargos de tesoureiros.
Destaca
principalmente
as
“tenzas”
ou
“alcaidías”
das
igrexas
ou
fortalezas
que
supoñían
un
control
daqueles
enclaves
para
garantir
a
paz
no
reino
e
o
final
dos
abusos
e
latrocinios
frecuentes
en
datas
anteriores
ós
anos
oitenta
(alcaide
era
a
persoa
que
na
Idade
Media
tiña
ó
seu
cargo
a
garda
e
defensa
dunha
fortaleza).
Os
Reis
pagaban
a
cada
alcaide,
ademais
da súa tenza, o soldo dunha “lanza” e tiñan repartidos 175 peóns a soldo entre diversas fortalezas.
Velaquí
neste
apartado,
onde
se
fai
alusión
á
fortaleza
de
“
Villa
Juán
”
(Cospeito,
Lugo),
no
que
xunto
con
outras
fortalezas e igrexas os Reis fixeron mercé ó señor deste pago.
A
maior
novidade
das
contas
(sexta
e
sétima
prorrogación
das
contas)
é
que
facilitan
relacións
nominais
dos
alcaides
das
vinte
e
catro
fortalezas
(tenzas
que
pagaban
os
Reis,
indicando
a
titularidade
das
fortalezas,
que
podían
ser
da
Coroa
ou
tomada
a
diversos
señores).
Velaquí
o
interese
por
coñecer
os
nomes
daqueles
titulares
das
tenzas
e
acostamentos
das
persoas de confianza da administración rexia en Galicia:
1491, abril 7, Sevilla
Ordenanza real sobre lo que se ha de pagar con cargo a la Hermandad de Galicia,
(Simancas. C.M.C. primera época, Leg. 43).
[…]
Los
reyes
ordenan
que
desde
el
próximo
15
de
mayo
y
por
cuanto
«nuestra
merced
e
voluntad
fuere»
se
pague
con
fondos
de
la
contribución
ordinaria
de
la
Hermandad
de
ese
reino
de
Galicia,
los
salarios
e
sueldo
de
gente
e
tenencias
de
fortalezas
e
otras cosas adelante contenidas, en esta guisa»:
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias de fortalezas
[…]
21. Alvaro de Villasur, alcaide y mayordomo real de la villa de Sarria, al año………………… 100.000 (mr.)
22. Gonzalo Gutiérrez de Çelis, por la tenencia de Castro de Rey, al año ………………………..65.000 (mr.)
23.
En
las
fortalezas
reales
en
el
reino
de
Galicia
se
ha
pagado
'hasta
aquí'
una
'lança
a
cada
uno
de
los
alcaides',
y
además
se
paga
a
ciertos
peones
que
son
entre
todas
las
fortalezas
175
peones.
nLos
reyes
han
mandado
«tomar
a
sus
dueños»
algunas
de
tales
fortalezas,
y
los
dueños
pagan
la
cuarta
parte
del
sueldo
de
lanzas
y
peones,
salvo
las
fortalezas
e
iglesias
de
Orense,
Çemades,
Burón,
Villamayor,
Castro
de
Oro,
Villa
Juan
[2]
.
Además,
quitan
la
tercera
parte
del
sueldo
desde
15
de
mayo.
En
total se ha de pagar 550.000 (marevedís).
[…]
Gastos de la Hermandad de Galicia. Sexta prorrogación (1492-1495)
(Simancas, C.M.C., leg. 43).
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias
(Se indica el importe de cada tenencia en un cuatrimestre del primer año de la prorrogación)
[…]
187. Gonzalo Gutiérrez de Çehs, alcaide de Castro de Rey (tenencia de los reyes) ………………………….21.666 (mr)
188. Martín de Durango, alcaide fortaleza y fuerzas de Villamayor de Mondoñedo ………………………….14.623 (mr)
189. Alvaro de Torres, alcaide. Castrodoro (tenencia de los reyes) …………………………………………………..24.333 (mr)
190. Pedro de Canseco, alcaide de Villajuan (tenencia de los reyes) [2] …………………………………….13.226 (mr)
191. Contador Juan de Arévalo, alcaide de Villalva …………………………………………………………………………….16.666 (mr)
[...]
Gastos de la Hermandad de Galicia en el bienio 15 agosto 1496 a 15 agosto 1498.
(C.M.C., leg. 43).
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias
(Pago del último cuatrimestre de 1496. El nombre de la fortaleza entre /../):
332. Pedro Núñez de Guzman y Alvaro de Valderas, su alcaide de Cervantes, 5 p……………………. 8.000 mr
333. Martín de Durango /Hurón/, una l.d., 6 p …………………………………………………………………………16.223 m. 2 c.
334. Gonzalo Gutiérrez de Çelis, hijo de Gonzalo Hernández de Çelis /Castro de Rey/……………21.666 4 c.
335. Alvaro de Torres /Castro doro/, una l.d., 7 p ………………………………………………………………… 24.333 mr
336. Herrand Mexía /Villajuan [2]/ …………………………………………………………………………………….. 14.623 mr
337. Juan Núñez Pardo de Cela, para una l.d. y 7 p……………………………………………………. … 17.823 mr
338. en el último tercio han desaparecido
Hernán Mexía (Villajuan [2])
y Diego Troche (Sotomayor)
Referencias:
-
[1] Ladero Quesada, M. Ángel. (2005). La Hermandad en Galicia. 1490-1498. Cuadernos De Estudios Gallegos, 52(118), 239–287.
-
[2] Villa Juán, Villajuan (Cospeito, Lugo)
O castelo despois do asedio, a Irmandade entre 1490 e 1498
Decembro 2020, Jesús Pena
BUSCAR:
Caldaloba
Contacto:
caldaloba@caldaloba.es
Actualizado: setembro 2023
O castelo de Caldaloba
(Vilaxoán) entre 1490 e 1498
Que pasou no castelo despois do asedio?
O castelo despois do asedio,
a Irmandade entre 1490 e 1498
A
obra
de
M.
Ángel
Ladero
Quesada
“La
Hermandad
en
Galicia.
1490-1498”
[1],
analiza
as
contas
da
Irmandade
que
implantaron
en
Galicia
os
propios
Reis
Católicos
a
partir
dos
anos
oitenta.
Trala
revolución
dos
Irmandiños
no
ano
1467
no
que
se
protagonizou
unha
insurrección
antiseñorial,
os
propios
Reis
Católicos
decidiron
implantar
a
súa
propia
nos
anos
oitenta,
coa
finalidade
de
pacificar
a
terra
e
acabar
cos
abusos
ou
rebeldías
nobiliarias,
anque
o
propio
obxectivo
foi
instalar
unha
administración
eficaz
de
xustiza
e
fiscabilidade
rexias,
e
restaurar
o
normal
funcionamento
da
orde
social
estamental e señorial.
Foi
o
arcebispo
Fonseca,
secundado
polo
Conde
de
Lemos
e
por
Diego
de
Andrade
os
que
aceptaron
a
entrada
da
dita
Irmandade,
pese
á
oposición
de
moitos
outros
nobres
galegos,
que
incluso
ofreceron
unha
cuantiosa
cantidade
de
diñeiro
(500.000
marabedís,
ano
1477),
a
entrega
de
varios
castelos
e
coa
promesa
de
atender
eles
mesmos
a
orde
pública
senón
se
instauraba
a
Irmandade
dos
Reis
Católicos,
proposta que non aceptaron.
A
restauración
do
poder
real
fíxose
efectivo
en
outubro
do
ano
1480
co
nomeamento
e
envío
de
D.
Fernando
de
Acuña
como
gobernador
e
xustiza
maior,
acompañado
do
licenciado
Garci
López
Chinchilla,
letrado
do
Consello
Real,
alcalde
maior,
cunha
compañía
armada
de
douscentos
a
trescentos
de
a
cabalo.
No
ano
1482
implantouse
a
correspondente
“
contribución
”
da
que
moitos
municipios
propuxeron
a
súa
rebaixa
tendo
en
conta
a
pobreza
do
reino,
e
pediron
tamén
que
os
administradores
de
tal
tarefa
fosen
galegos
(diputados,
recadadores,
tesoureiros,
etc...).
Os
Reis
Católicos
non
o
deberon
aceptar,
e
en
outubro
de
1484
dispuxeron
dunhas
novas
formas
no
proceso
de
cobro,
declarando
a
forma
na
que
se
debía
de
empadroar
de
novo
a
veciñanza
galega
para
que
a
contribución
se
recadase
polos
padróns
de
veciños
e
non
por
arrendamentos.
En
marzo
do
1486
os
Reis
Católicos
enviaron
o
seu
vasalo
e
“continuo”
Juan
de
Arévalo
co
encargo
de
revisar
os
padróns
feitos
para
o
cobro
correcto
da
contribución
da
Irmandade,
e
completalo con quen ata entón non se empadroara.
Os Reis Católicos, Fernando e Isabel fixeron a súa primeira viaxe a Galicia no outono do ano 1486, estando como gobernador desde facía tres anos D. Diego López de Haro. Trala viaxe rexia a Galicia e a implantación do que sería a Audiencia de Galicia por catro doutores do Consello Real, estabilizouse definitivamente a administración territorial do poder monárquico no reino.
Así
pois,
a
partir
do
5
de
agosto
de
1490
pódense
analizar
as
contas
da
Irmandade
ata
a
súa
extinción
en
agosto
do
ano
1498.
Estas
contas
proporcionan
numerosos
datos
e
nomes
sobre
a
historia
galega
daqueles
tempos.
Os
gastos
principais
que
eran
os
mesmos
cada
ano
eran
os
pertencentes
a
salarios,
tenzas,
acostamentos,
libranzas,
malfeitores,
salarios
e
descargos de tesoureiros.
Destaca
principalmente
as
“tenzas”
ou
“alcaidías”
das
igrexas
ou
fortalezas
que
supoñían
un
control
daqueles
enclaves
para
garantir
a
paz
no
reino
e
o
final
dos
abusos
e
latrocinios
frecuentes
en
datas
anteriores
ós
anos
oitenta
(alcaide
era
a
persoa
que
na
Idade
Media
tiña
ó
seu
cargo
a
garda
e
defensa
dunha
fortaleza).
Os
Reis
pagaban
a
cada
alcaide,
ademais
da
súa
tenza,
o
soldo
dunha
“lanza”
e
tiñan
repartidos
175
peóns
a soldo entre diversas fortalezas.
Velaquí
neste
apartado,
onde
se
fai
alusión
á
fortaleza
de
“
Villa
Juán
”
(Cospeito,
Lugo),
no
que
xunto
con
outras
fortalezas e igrexas os Reis fixeron mercé ó señor deste pago.
A
maior
novidade
das
contas
(sexta
e
sétima
prorrogación
das
contas)
é
que
facilitan
relacións
nominais
dos
alcaides
das
vinte
e
catro
fortalezas
(tenzas
que
pagaban
os
Reis,
indicando
a
titularidade
das
fortalezas,
que
podían
ser
da
Coroa
ou
tomada
a
diversos
señores).
Velaquí
o
interese
por
coñecer
os
nomes
daqueles
titulares
das
tenzas
e
acostamentos
das
persoas
de
confianza
da
administración
rexia en Galicia:
1491, abril 7, Sevilla
Ordenanza real sobre lo que se ha de pagar con cargo a la
Hermandad de Galicia,
(Simancas. C.M.C. primera época, Leg. 43).
[…]
Los
reyes
ordenan
que
desde
el
próximo
15
de
mayo
y
por
cuanto
«nuestra
merced
e
voluntad
fuere»
se
pague
con
fondos
de
la
contribución
ordinaria
de
la
Hermandad
de
ese
reino
de
Galicia,
los
salarios
e
sueldo
de
gente
e
tenencias
de
fortalezas
e otras cosas adelante contenidas, en esta guisa»:
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias de fortalezas
[…]
21.
Alvaro
de
Villasur,
alcaide
y
mayordomo
real
de
la
villa
de
Sarria, al año………………… 100.000 (mr.)
22.
Gonzalo
Gutiérrez
de
Çelis,
por
la
tenencia
de
Castro
de
Rey,
al año ………………………..65.000 (mr.)
23.
En
las
fortalezas
reales
en
el
reino
de
Galicia
se
ha
pagado
'hasta
aquí'
una
'lança
a
cada
uno
de
los
alcaides',
y
además
se
paga
a
ciertos
peones
que
son
entre
todas
las
fortalezas
175
peones.
nLos
reyes
han
mandado
«tomar
a
sus
dueños»
algunas
de
tales
fortalezas,
y
los
dueños
pagan
la
cuarta
parte
del
sueldo
de
lanzas
y
peones,
salvo
las
fortalezas
e
iglesias
de
Orense,
Çemades,
Burón,
Villamayor,
Castro
de
Oro,
Villa
Juan
[2]
.
Además,
quitan
la
tercera
parte
del
sueldo
desde
15
de
mayo.
En total se ha de pagar 550.000 (marevedís).
[…]
Gastos de la Hermandad de Galicia. Sexta prorrogación
(1492-1495)
(Simancas, C.M.C., leg. 43).
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias
(Se
indica
el
importe
de
cada
tenencia
en
un
cuatrimestre
del
primer año de la prorrogación)
[…]
187.
Gonzalo
Gutiérrez
de
Çehs,
alcaide
de
Castro
de
Rey
(tenencia de los reyes) ………………………….21.666 (mr)
188.
Martín
de
Durango,
alcaide
fortaleza
y
fuerzas
de
Villamayor de Mondoñedo …………………..14.623 (mr)
189.
Alvaro
de
Torres,
alcaide.
Castrodoro
(tenencia
de
los
reyes)
……………………………………………………………..24.333 (mr)
190.
Pedro
de
Canseco,
alcaide
de
Villajuan
(tenencia
de
los
reyes) [2] ……………………………………………13.226 (mr)
191.
Contador
Juan
de
Arévalo,
alcaide
de
Villalva
……………………………………………………………..16.666 (mr)
[...]
Gastos
de
la
Hermandad
de
Galicia
en
el
bienio
15
agosto
1496 a 15 agosto 1498.
(C.M.C., leg. 43).
[1. Salarios, 2. Sueldos.]
3. Tenencias
(Pago
del
último
cuatrimestre
de
1496.
El
nombre
de
la
fortaleza
entre /../):
332.
Pedro
Núñez
de
Guzman
y
Alvaro
de
Valderas,
su
alcaide
de
Cervantes, 5 p……………………. 8.000 mr
333. Martín de Durango /Hurón/, una l.d., 6 p …..16.223 m. 2 c.
334.
Gonzalo
Gutiérrez
de
Çelis,
hijo
de
Gonzalo
Hernández
de
Çelis /Castro de Rey/……………21.666 4 c.
335.
Alvaro
de
Torres
/Castro
doro/,
una
l.d.,
7
p
………………………………………………24.333 mr
336. Herrand Mexía /Villajuan [2]/ …………………………14.623 mr
337.
Juan
Núñez
Pardo
de
Cela,
para
una
l.d.
y
7
p……………………………………………………. … 17.823 mr
338.
en
el
último
tercio
han
desaparecido
Hernán
Mexía
(Villajuan [2])
y Diego Troche (Sotomayor)
Referencias:
-
[1]
Ladero
Quesada,
M.
Ángel.
(2005).
La
Hermandad
en
Galicia.
1490-1498.
Cuadernos
De
Estudios
Gallegos,
52(118),
239–287.
-
[2] Villa Juán, Villajuan (Cospeito, Lugo)
Decembro 2020, Jesús Pena
BUSCAR:
